กริยาบอกสถานะ やいびーん

2018/12/18 หัวข้อ: ภาษาโอกินาว่าระดับพื้นฐาน ไวยากรณ์ วลี

はいさいぐすーよー今日ちゅーうがなびら(haisai gusuujoo chuuʔuganabira)
สวัสดีครับทุก ๆ ท่าน

　วันนี้จะมาพูดถึงเรื่องการสร้างประโยคพื้นฐานในภาษาโอกินาว่าด้วยกริยา やん(jaN) ซึ่งแปลว่า เป็น อยู่ คือ หรือ verb to be ในภาษาอังกฤษ หรือกริยา である、です、だ ในภาษาญี่ปุ่นนั่นเอง

　รูปพจนานุกรมของกริยานี้คือ やん(jaN) แต่การนำไปใช้จริงต้องผันตามกาลและบริบท ดังนั้น ในบทความนี้จึงขออนุญาตสอนเพียง ๓ รูป ได้แก่ รูปสุภาพ รูปปฏิเสธแบบสุภาพ และ รูปคำถามแบบสุภาพ

　แต่ก่อนอื่นจะขอพูดถึงการสร้างประธานในภาษาโอกินาว่าก่อน

การสร้างประธาน

　ใช้คำช่วย や(ja) ในการบอกประธาน

　ในภาษาญี่ปุ่น คำที่เป็นประธานจะต่อท้ายด้วยคำช่วย は (wa) แต่ในภาษาโอกินาว่าจะมีความซับซ้อนมากกว่าในระดับหนึ่ง โดยพื้นฐานแล้ว คำช่วยบอกประธานในภาษาโอกินาว่าจะใช้คำว่า や(ja) ทีนี้ จะมีการผันประธานในบางรูปแทนการเติม や(ja) เพื่อบอกประธาน เช่น

• 我わん(waN) แปลว่า ฉัน (ญี่ปุ่น: 私わたし) เมื่อเป็นประธาน 我わん＋や กลายเป็น 我わんねー(waNnee)
• 御う所んじゅ(ʔuNzu) แปลว่า เธอ (ญี่ปุ่น: あなた) เมื่อเป็นประธาน 御う所んじゅ＋や กลายเป็น 御う所んじょー(ʔuNzoo)
• ～さん(~saN) แปลว่า คุณ~ (ญี่ปุ่น: ～さん) เมื่อเป็นประธาน เช่น 大おー島しまさん＋や กลายเป็น 大おー島しまさのー(ʔoosimasanoo)
• คำที่ลงท้ายด้วยเสียง あ(~a) เมื่อเป็นประธาน あ＋や ให้ลากยาวกลายเป็น あー(~aa) เช่น 島しま(sima)＋や กลายเป็น 島しまー(simaa) แปลว่า เกาะ
• คำที่ลงท้ายด้วยเสียง い(~i) เมื่อเป็นประธาน い＋や ให้กลายเป็น えー(~ee) เช่น くり(kuri)＋や กลายเป็น くれー(kuree) แปลว่า สิ่งนี้ (ญี่ปุ่น: これ) เป็นต้น

1. กริยารูป やいびーん(jaibiiN)

　รูปบอกเล่าแบบสุภาพ

　กริยารูป やいびーん(jaibiiN) เทียบได้กับ です ในภาษาญี่ปุ่น ตัวอย่างประโยคเช่น

• 我わんねー沖縄うちなー人んちゅやいびーん。(waNnee ʔucinaaNcu jaibiiN)
  　หมายถึง ฉันเป็นคนโอกินาว่า (ญี่ปุ่น: 私わたしは沖おき縄なわの人ひとです。)
• くれー三さん線しん小ぐゎやいびーん。(kuree sansiNgwa jaibiiN)
  　หมายถึง นี่คือเครื่องดนตรีซันชิน (ญี่ปุ่น: これは三さん線しんです。)
• 田た中なかさのー大和やまとぅ人んちゅやいびーん。(tanakasanoo jamatuNcu jaibiiN)
  　หมายถึง คุณทานากะเป็นคนญี่ปุ่น (ญี่ปุ่น: 田た中なかさんは日に本ほん人じんです。)
• タイや国くにぬ名なーやいびーん。(taija kuni nu naa jaibiiN)
  　หมายถึง ไทยคือชื่อประเทศ (ญี่ปุ่น: タイは国こく名めいです。)

2. กริยารูป あいびらん(ʔaibiraN)

　รูปปฏิเสธแบบสุภาพ

　กริยารูป あいびらん(ʔaibiraN) นี้ เทียบได้กับ ではありません ในภาษาญี่ปุ่น ตัวอย่างประโยคเช่น

• 我わんねー大和やまとぅ人んちゅあいびらんどー。(waNnee jamatuNcu ʔaibiraN doo)
  　หมายถึง ฉันไม่ใช่คนญี่ปุ่นนะ (ญี่ปุ่น: 私わたしは日に本ほん人じんではありませんよ。)
• 今日ちゅーや比ひ嘉がさんぬ生んまり日びーあいびらん。(cuuja higasaNnu ʔNmaribii ʔaibiraN)
  　หมายถึง วันนี้ไม่ใช่วันเกิดของคุณฮิกะ (ญี่ปุ่น: 今日きょうは比ひ嘉がさんの誕たん生じょう日びではありません。)

3. กริยารูป やいびーが(jaibiiga) และ やいびーみ(jaibiimi)

　รูปคำถามแบบสุภาพ

　กริยารูป やいびーが(jaibiiga) และ やいびーみ(jaibiimi) นี้ เทียบได้กับ ですか และ なんですか ในภาษาญี่ปุ่นตามลำดับ โดยที่ やいびーみ(jaibiimi) จะให้ความรู้สึกอยากรู้อยากเห็นมากกว่า ตัวอย่างประโยคเช่น

• 御所うんじょー沖縄うちなー人んちゅやいびーみ。(ʔuNzoo ʔucinaaNcu jaibiimi)
  　หมายถึง คุณเป็นคนโอกินาว่าหรอครับ (ญี่ปุ่น: あなたは沖おき縄なわの人ひとなんですか。)
• くれー何ぬーやいびーが。(kuree nuu jaibiiga)
  　หมายถึง นี่คืออะไร (ญี่ปุ่น: これは何なんですか。)

สรุปคำศัพท์

1) กริยา

• やん(jaN) แปลว่า เป็น คือ (ญี่ปุ่น: である) มีรูปผันดังนี้
  • รูปบอกเล่าแบบสุภาพ やいびーん(jaibiiN)（です）
  • รูปปฏิเสธแบบสุภาพ あいびらん(ʔaibiraN)（ではありません）
  • รูปคำถามแบบสุภาพ ๑ やいびーが(jaibiiga)（ですか）
  • รูปคำถามแบบสุภาพ ๒ やいびーみ(jaibiimi)（なんですか）

2) คำศัพท์

• 我わん(waN) - ฉัน (私わたし)
• 御う所んじゅ(ʔuNzu) - เธอ (あなた)
• くり(kuri) - สิ่งนี้ อันนี้ (これ)
• 沖縄うちなー(ʔucinaa) - โอกินาว่า (沖おき縄なわ)
• 沖縄うちなー人んちゅ(ʔucinaaNcu) - คนโอกินาว่า (沖おき縄なわの人ひと)
• 大和やまとぅ(jamatu) - ญี่ปุ่น (日に本ほん)
• 大和やまとぅ人んちゅ(jamatuNcu) - คนญี่ปุ่น (日に本ほん人じん)
• タイ(tai) - ไทย (タイ)
• タイ人んちゅ(taiNcu) - คนไทย (タイ人じん)
• 三さん線しん(sansiN)／三さん線しん小ぐゎ(sansiNgwa) - ซันชิน เครื่องดนตรีพื้นเมืองโอกินาว่า (三さん線しん・沖おき縄なわの三しゃ味み線せん)
• 国くに(kuni) - ประเทศ (国くに)
• 名なー(naa) - ชื่อ (名な前まえ)
• 生んまり日びー(ʔNmaribii) - วันเกิด (誕たん生じょう日び)
• 何ぬー(nuu) - อะไร (何なに)

3) คำช่วย

• や(ja) - คำช่วยบอกประธาน（は）
• ぬ(nu) - คำบอกความเป็นเจ้าของ หรือใช้ขยาย（の）